Theo sự giải thích của ông Ibnu Jarriru (R) thì ý nghĩa của câu « Hãy Ca ngợi Allah » như sau : Chúng ta Ca ngợi, Cảm tạ và tất cả những lời khen thưởng tốt đẹp nhất đều dành đặc biệt Duy nhất cho Allah, Đấng Chủ Tể của nhân loại và vạn vật, Đấng Tạo Hóa, Đấng Ban Bố, Đấng Cai Quản, Đấng An Bài, Đấng Cao Cả… Bởi vì, Ngài đã ban bố cho tất cả nô lệ của Ngài vô số điều mà không thể nào tính được, Ngài ban bố từ tinh thần lẫn vật chất, từ khi linh hồn ra đời cho đến khi nó trở về thế giới của nó để chờ đợi Ngày Phán xét. Sự ban bố này không thể có một cân đo hay tính toán để biết được số lượng của nó, thật ra sự Ca ngợi và Cảm tạ Allah của nô lệ dành cho Ngài vẫn chưa đủ, do đó những nô lệ của Ngài phải nghĩ đến Ngài (Allah) từ mọi lúc mọi nơi và từ tất cả động tác trong sinh hoạt hàng ngày của cuộc sống.
Nếu lúc nào nhân loại cũng nghĩ đến có một Đấng Ban bố bên cạnh chúng ta, thì có lẽ con người sẽ không dám phản lại Ngài. Theo sự giải thích của ông Ibnu Khathir (R) và ông Al Jawhary thì những người Arab đã phân biệt hai từ « Alhamdu » và « As Shukru » như sau :
Từ ngữ « Alhamdu » là dùng để ca tụng và khen ngợi những vị đã ban ơn đức cho mình qua cử chỉ cao cả của vị ấy. Còn từ « As Shukru » thì nhẹ hơn là dùng để nói lên sự cám ơn đến ân nhân đã giúp đỡ mình qua khỏi chuyện buồn phiền. Cho nên, từ ngữ « Alhamdu » bao gồm ý nghĩa tổng quát hơn từ « As Shukru », vì thế những người Muslim thường dùng từ « Alhamdu lilloh » để tỏ lòng tôn kính và khen ngợi để tạ ơn Allah.
Dẩn chứng từ những hadith :
Ông Ibnu Omar (R) thuật lại là Rasul (saw) có nói như sau : « Có một nô lệ của Allah đã nói : ‘Thưa Chủ nhân của tôi, mọi sự Ca ngợi Khen thưởng đều kính dâng cho sự Cao Cả tuyệt đối của Ngài, Ngài là Đấng Cai Quản Duy nhứt’. Khi hai vị Thiên thần nghe qua không biết phải ghi chép sự ban thưởng như thế nào, nên trình tâu lên Allah : - Thưa Allah, Chủ nhân của chúng tôi, có một nô lệ đã nói những lời mà chúng tôi không biết phải ghi chép như thế nào về sự ban thưởng cho họ. (Allah đã biết trước tất cả) nhưng Ngài vẫn hỏi : ‘Vậy nô lệ của TA đã nói những gì ?’. Hai vị Thiên thần trả lời : ‘Họ nói : -Thưa Chủ nhân của tôi, mọi sự Ca ngợi và Khen thưởng đều kính dâng cho sự Cao cả tuyệt đối nơi Ngài, Ngài là Đấng Cai Quản Duy nhất… Đến đây Allah phán : ‘Hai ngươi cứ ghi chép những gì nô lệ của TA đã nói, đến khi gặp TA, TA sẽ ban thưởng xứng đáng cho họ.’ Hadith do Ibnu Majah ghi lại.
Ông Abu Hurairah (R) thuật lại lời của Rasul (saw) như sau : « Nếu các người có nhảy mũi (hắt hơi) thì hãy nói : ‘Alhamdulillah’ (Xin tạ ơn Allah), còn những người kế bên chứng kiến sự nhảy mũi ấy thì nói : ‘Ya Rham kumulloh’ (Cầu xin Allah ban sự an lành cho anh hay chị). Và người bị nhảy mũi hãy đáp : ‘Yahdikumulloh wa yussleh ba’lakum’ (cầu xin Allah dìu dắt và ban sự tốt lành cho anh hay chị) ». Hadith do Al Bukhary ghi lại.
Một hadith khác cũng do ông Abu Hurairah (R) thuật lại là Rasul có nói : « Trong cuộc sống hàng ngày, người Muslim phải có bổn phận đối xử với nhau qua năm điều : a)- Trả lời salam ; b)- Viếng thăm người bị bệnh ; c)- đi đưa đám tang ; d)- Đáp lời mời ; e)- và trả lời cho người bị nhảy mũi (khi họ nói câu Alhamdulillah). » Hadith do Al Bukhary và Muslim ghi lại.
Ông Anas (R) thuật lại lời của Rasul (saw) như sau : « Allah Đấng Cao Cả rất hài lòng đối với những ai sau khi ăn uống mà thốt lên câu ‘Alhamdulillah’ » Hadith do Muslim ghi lại
Ông Abi Said Al Khudrary (R) thuật lại: “Mỗi lần Rasul (saw) ăn uống xong đều nói ‘Alhamdulillah hillazy at a’mana Wa sako’na Wa ja-a’lana muslimin’ (Xin Khen ngợi và tạ ơn Allah đã ban sự ăn uống cho tôi và cho tôi là người Muslim). » Hadith do Abu Dawud và Al Tirmizy ghi lại.
Ông Huzaifah ibnu Al Yamamah (R) thuật lại lời kể của ông Abi Zar (R) là mỗi lần Rasul (saw) nằm xuống ngủ thì Người nói ‘Nhân danh Allah, Đấng đã ban sự sống và rước lấy cái chết’, và khi Người thức dậy thì nói ‘Alhamdulillah hillazy ahyana ba’dama ama’tana Wa ilaihin nushur’ (Xin tạ ơn Allah, đã ban cuộc sống sau khi rước lấy cái chết và rồi tất cả đều trở về với Ngài) » Hadith do Al Bukhary ghi lại.
Trong quyển kitab Al Adhkars của An Nawawy ghi lại sau khi đi đại tiện (đi tiêu) khi ra khỏi cửa nên đọc bài đu-a này như sau : « Gufro’naka, Alhamdulillah hillazy azhaba anny al a’za wa a’fyny » (Tôi cầu xin sự tha thứ nơi Ngài, Xin khen ngợi và tạ ơn Allah đã truất phế những gì khó chịu và ban sự tốt lành cho tôi).
Qua những hadith dẫn chứng trên, và còn có rất nhiều hadith khác nữa nói về vấn đề dùng chữ « Alhamdulillah » trong nhiều trường hợp. Chúng ta là người Muslim nên noi gương của Rasul (saw) mà áp dụng trong mọi trường hợp cũng như dạy dỗ cho con cháu để chúng làm quen với nếp sống đạo đức Islam mà Rasul (saw) đã bỏ công truyền dạy. Vì Người (Saw) đã giáo huấn cho các vị Sahabah là trong bất cứ trường hợp nào hay bất cứ lúc nào cũng phải tỏ lòng chân thành cảm tạ và khen ngợi Allah, vì Ngài là Đấng ban bố cuộc sống và ban cho chúng ta tất cả mọi thứ nhu cầu cần thiết trên trần gian này. Ngài rất hài lòng khi nghe nô lệ của Ngài tỏ lòng tạ ơn Ngài dù rằng công việc đó thành hay bại mà Việt nam ta có câu « Mưu sự tại nhân, thành sự tại Thiên ».
Dẩn chứng từ Thiên kinh Qur’an : « (Hỡi Muhammad !) Hãy thưa : « Mọi ca tụng đều dâng lên Allah và lời chúc ‘Bằng an’ cho những bề tôi của Ngài mà Ngài đã chọn (để mang thông điệp)… » S. 27 : 59
« Và hãy bảo (hỡi Muhammad !) : « Mọi ca tụng đều dâng lên Allah ! Ngài sẽ sớm cho các người thấy những Dấu hiệu của Ngài và các người sẽ nhận ra chúng. Và Rabb (Allah) của Ngươi không làm ngơ về những điều các ngươi làm » S. 27 : 93
« Và nói: « Mọi lời ca tụng đều dâng lên Allah, Đấng đã không nhận ai làm con trai (của Ngài) và không có một kẻ ‘hợp tác’ nào chia sẻ quyền bính cai trị của Ngài và Ngài cũng không quá yếu đuối mà có một người Bảo hộ để giúp đỡ Ngài. Và hãy làm rạng rỡ sự Vĩ đại của Ngài. » S. 17 : 111
Allah đã phán ở chương khác như sau : « Bởi thế, hãy nhớ TA ; Ta sẽ nhớ các người trở lại. Và hãy biết ơn TA và chớ phụ ân TA. » S.2 : 152
Trên đây là những dẩn chứng mà Allah kêu gọi con người luôn luôn nhớ ơn và cảm tạ Đấng Ban bố, Đấng Tạo Hóa của muôn loài.
Trở về hadith, theo sự sưu tầm của sunnan Abi Dawud và musnad Abi Awa’nah As Faro’ny dựa theo đường dây của Imam Muslim thuật lại từ ông Abu Harairah (R) là Rasul (Saw) có nói với ý nghĩa như sau: « Bất cứ việc làm nào mà không khởi sự bằng câu ‘Alhamdulillah’, thì những việc làm đó sẽ thiếu đi sự thành công. »
Hoặc một hadith khác Rasul (saw) có nói: « Bất cứ một bài thuyết giảng nào mà không bắt đầu câu ‘Bismillah’ và ‘Alhamdulillah’ thì bài thuyết giảng đó sẽ có sự thiếu sót và mất đi hồng phúc mà Allah ban cho ». Hadith do Muslim ghi lại.
Cho nên sau khi nghiên cứu những dòng kinh và những hadith soheh trên, các nhà Ulama đồng ý cho rằng: « Tất cả những người viết sách, báo; những thầy giáo cũng như những học viên; những vị Imam trước khi đọc bài thuyết giảng hay làm đại diện cho sự cưới hỏi hoặc những nhà kinh doanh trước khi lập bản hợp đồng… thì tất cả những sự khởi đầu đều phải dùng câu ‘Bismillah’ và ‘Alhamdulillah’ để công việc được trôi chãy một cách tốt đẹp ».
Ngay cả Imam As Shafi’y (Rohimolloh) cũng cho rằng: “Trước khi làm một việc gì. Chẳng hạn trước khi đọc bài thuyết giảng, Nikah, hay bất cứ một công việc gì thì phải bắt đầu bằng lời Tuyên dương, Ca ngợi và Tạ ơn Allah. Sau đó cũng nên Salawat cho Nabi Muhammad (Saw) rồi mới tiếp tục vào chủ đề. »
Ông Abu Hurairah (R) đã thuật lại câu chuyện như sau: « Vào đêm Israh, Rasul (saw) thăng thiên để nhận nhiệm vụ ‘Solah’ (dâng lễ nguyện), Thiên thần Jibr’il (A) đưa cho Rasul (saw) một ly sữa và một ly rượu bảo Người hãy chọn, Rasul (saw) nhìn hai ly rồi chọn ly sữa. Thiên thần Jibr’il (A) mới nói : - ‘Alhamdulillah’, Allah đã hướng dẫn ngươi vào con đường trong sáng, nếu ngươi chọn ly rượu thì cộng đồng của ngươi sẽ rơi vào sự lầm than và đen tối. » Hadith do Muslim ghi lại.
Tóm lại, là người Muslim trước khi làm việc gì, hãy nên bắt đầu bằng câu « Bismillah… và Alhamdulillah… » (Nhân danh Allah… và Ca ngợi, cảm tạ Allah » để mong được Ngài chấp nhận cho sự thành công và tốt đẹp, Insha-Allah.
Hy vọng bài này sẽ đem lại cho quí vị bài học quí báu để áp dụng cho cuộc sống, và nó sẽ đem lại sự thành công ở trên đời này và Ngày Sau. Trước khi dứt lời cũng bằng câu « Alhamdulillah hirobbil alamine » (Mọi sự Ca ngợi đều dâng lên Allah, Chủ Tể của vũ trụ).
Abu Rozy
