Ông Aly ibnu Abi Talib ®, con của ông Abdul Muttalib ibnu Hashim thuộc bộ tộc Quraish Al Ađnany, ông Aly ® là một trong những thanh niên có tiếng tăm trong bộ tộc Quraish, và được người đời gọi là Abu Al Hassan, nhưng ông rất thích người đời gọi ông với biệt danh là Abi Turab hơn. Thân mẫu của ông Aly ® là bà Fatimah con ông Asad ibnu Hashim, bà cũng theo đạo Islam và cùng với mọi người ly hương đến Al Medinah và bà qua đời tại đây. Chính Rosul (saw) là người đã đưa thân xác bà chôn xuống huyệt.

Bắt đầu Islam của ông Aly.

Khi còn trẻ, vào tuổi chưa đến mười mà Aly đã gia nhập theo Islam, do đó ông Aly ® là người thanh niên trẻ đầu tiên đi theo Islam (Ông Abu Bakar ® là người đàn ông đầu tiên theo Islam, ông Zaidu ibn Harith ® là người giúp việc đầu tiên theo Islam, và bà Khođijah ® là người đàn bà đầu tiên theo Islam).

Ông Aly đã ly hương đến Al Medinah do lệnh của Nabi Muhammad (saw), ông đã tham gia hầu hết những trận chiến lớn nhỏ cùng với Rosul (saw), ngoại trừ trận Tabuk, vì Rosul (saw) ra lệnh cho ông phải ở lại Al Medinah để điều hành công việc. Bất cứ trận chiến nào ông Aly ® cũng là người tiên phong và chịu nhiều gian khổ trong những cuộc đọ sức với kẻ thù.

Những điều vẻ vang của ông Aly.

Một trong những điều cao cả và danh dự nhất của ông Aly, đã được Imam Ahmad ghi lại như sau : « Trước khi ra trận Tabuk, Rosul (saw) đã ra lệnh cho mọi người đàn ông đều ra trận chiến đấu cùng với Rosul (saw), chỉ riêng ông Aly ® là ở lại Madinah. Ông Aly ® nhận lệnh nhưng cũng thưa với Rosul (saw): - Thưa thiên sứ của Allah, Người đã để tôi lại với đám phụ nữ và trẻ con hay sao? Rosul (saw) trả lời: - Chẳng lẽ ngươi không bằng lòng chấp nhận địa vị mà Ta dành cho ngươi như Musa đã dành cho Harun hay sao? Trừ khi không có thiên-sứ nào nữa xuất hiện sau Ta. » ( Ý nói : Nếu có thì đó là ông Aly). Ðó là địa vị mà Rosul (saw) đã dành cho Aly ® một chỗ quan trọng và cao cả nhất.

Trong hadith Al Bukhory và Muslim đã thuật lại về sự xác nhận tình thương của ông Aly ® dành hết cho Allah và thiên sứ Muhammad (saw) và ngược lại, Allah và thiên sứ cũng yêu thương ông Aly, qua bằng chứng như sau : « Ngày xuất quân đầu tiên của trận Khoibar, Rosul (saw) đã nói như sau: - Ngày mai ta sẽ giao cờ lệnh cho người thương yêu Allah và Thiên Sứ của Ngài và được Allah và thiên sứ của Ngài thương yêu lại.

Tất cả mọi người nhìn nhau dù chưa biết là ai sẽ được vinh dự đó, mọi người hồi hộp chờ đợi và rất mong danh dự đó thuộc về mình. Sáng hôm sau, mọi người thức dậy rất sớm và tụ hợp nơi phòng lớn, Rosul (saw) đến và nhìn chung quanh liền hỏi: - Aly ibnu Abi Talib đâu rồi? Những người có mặt trả lời: - Ông ấy bị đau mắt nên không đến đây được. Rosul (saw) nói: - Hãy đi mời Aly đến… Khi ông Aly đến phòng thì Rosul (saw) liền đọc một câu kinh nào đó và cầu xin (đu-a) với Allah, sau đó Người vừa vuốt mắt vừa thổi vào (chổ mắt đau) của ông Aly ®. Sau khi thổi xong thì Người giao cờ lệnh cho ông Aly và cũng là lúc ông Aly ® không còn cảm thấy đau mắt nữa… Ông Aly ® nhận cờ lệnh liền đem quân tiến về những đạo quân của người Do Thái, thế là hai bên đánh nhau ác liệt và cuối cùng Allah đã ban sự chiến thắng cho đoàn quân của ông Aly.

Một hadith khác, At Tirmizy đã thuật lại từ Abdulloh ibnu Omar (R) như sau: « Ly hương đến Al Medinah được một thời gian thì Rosul (saw) đã ra lệnh là những người muslim tại bản xứ (Madinah) và những anh em muslim ly hương (Mecca) hãy chọn từ cặp để kết nghĩa huynh đệ với nhau. Tất cả đều đã kết nghĩa huynh đệ, thì ông Aly ® từ đâu đến với hai dòng lệ trên má và nói với Rosul (saw): - Thưa Thiên-Sứ của Allah, Người đã ra lệnh kết tình nghĩa giữa người này với người kia, còn tôi thì chưa có ai để kết tình anh em cả ? Rosul (saw) nói:  - Vậy thì Ta và ngươi là anh em ở trên đời này và ở Ngày Sau! »

(Trong sách hadith của An Nasha-y, Ibnu Majah và At Tirmizy ghi lại từ Junđub ibnu Janđah thuật lại lời của Rosul (saw) nói: « Aly từ Ta và Ta từ Aly » hay có thể hiểu ý nghĩa là « Ai thương mến kính trọng Rosul (saw) thì họ phải thương mến và kính trọng ông Aly ».

Qua ý nghĩa trên, sự ràng buộc giữa Rosul (saw) với ông Aly (R) không những sự quan hệ của hai người qua tình máu mủ mà cả về tinh thần và lòng tin nữa, như ông Aly đã nói: « Sự thương yêu kính trọng, gần gũi giữa tôi và Rosul (saw) đã thể hiện qua lời xác nhận của Rosul (saw), chỉ những người moamin mới thương mến tôi, còn những người ngụy thiện thì họ ghét tôi ». Cho nên những ai thương mến Rosul (saw) mà ghét Aly thì họ không phải là người moamine trung trực, và cũng nhờ đó mà những vị sohabah và những vị Tabien đã biết được ai là người trung trực và ai là kẻ ngụy thiện.

Sự dũng cảm và những điều cao cả của ông Aly.

Những điều vẻ vang cao cả của ông Aly đã thể hiện rất nhiều không thể kể ra hết, chúng tôi sẽ tóm lượt qua những điều quan trọng sau đây.

1)- Trong Al Musnad của Imam Ahmad và Al Bukhory có thuật lại những lời của ông Aly ® như sau: « Tôi cùng với Rosul (saw) đi đến Ka'bah, khi đến nơi thì Rosul (saw) nói với tôi: - Cậu hãy ngồi yên để tôi leo lên vai cậu. Tôi ngồi xuống để Người leo lên vai tôi, nhưng tôi còn nhỏ nên không đủ sức và không giữ được thăng bằng. Thấy thế Người nói : - Thôi, để tôi ngồi xuống rồi cậu đứng lên vai của tôi có lẽ dể dàng hơn. Thế là tôi leo lên vai của Người, tôi nghĩ nếu tôi muốn, Người có thể đưa tôi lên tận cùng trên trời. Với tư thế ấy, Người đẩy tôi đến cửa Ka'bah nơi có nhiều bụt tượng bằng đồng, tôi dùng hai tay gom hết những bụt tượng đó vào lòng, xong tôi báo cho Nabi (saw), Người nói với tôi: - Hãy quăng nó xuống đất đi. Tôi liền quăng chúng xuống đất và bể nát như những cái đĩa bị bể..., sau đó tôi và Rosul (saw) nhanh nhẹn bỏ về nhà ».

Ðó là một sự danh dự cao quí mà không một ai có thể được vinh hạnh leo lên vai của Rosul (saw).

2)- Ông Ibnu Hisham là một nhà sử học có thuật lại một câu chuyện như sau: « Trong lúc những người đa thần giáo bao vây nhà của Rosul (saw), thì Rosul (saw) ra lệnh cho ông Aly ® lên giường của Người nằm ngũ và đắp chăn của Người lại, những người đa thần giáo nhìn từ ngoài tưởng người đang nằm trên giường là Nabi Muhammad (saw), cho nên họ cứ ngồi ở ngoài để chờ. Trong lúc đó Rosul (saw) mở cửa đi ra ngoài và lấy cát rải lên đầu của họ mà họ không hay biết... Đến khi trời sáng, ông Aly thức dậy xuống giường và đứng dậy dụi mắt như không có chuyện gì xảy ra, những người đa thần giáo nhìn thấy đó là Aly chớ không phải Nabi Muhammad (saw) thì liền xông vào nhà, quả thật không thấy Nabi Muhammad (saw) đâu cả ».

Câu chuyện trên, ý muốn nói ông Aly ® quả thật là người dũng cảm, nếu một người không can đảm có dám nhận lãnh trách nhiệm thay thế nơi ngủ của Rosul (saw) mà nhóm người chống đối đang chờ cơ hội để nhào vào giết hay không?

3)- Khi Rosul (saw) được lệnh của Allah cho phép dời cư về lánh nạn ở Al Medinah, sau khi đa số những sohabah đã ra đi trước đó, Rosul (saw) ra lệnh cho ông Aly ở lại Mecca để giao trả những món tiền, của cải của những người Arab đã nhờ Rosul (saw) giữ dùm ở những ngày trước, cho đến khi ông Aly giao trả và làm tròn bổn phận thay thế Rosul (saw) xong, ông cùng gia đình của Rosul (saw) mới ly hương về Al Medinah để đoàn tụ cùng Rosul (saw)...

4)- Ông Ibnu Asakhir thuật lại từ ông Al Hassan như sau :

« Khi ông Aly đến Al Bashro (Iraq), thì ông Ibnu Al Kawa-y và Kais ibnu Ubađath đến hỏi ông Aly như sau: - Có lẽ ông là người được Rosul (saw) cho biết nhiều điều? Ông hãy cho chúng tôi biết những điều mà ông đã được nghe Rosul (saw) căn dặn hay không ?.

Ông Aly ® trả lời: - Thật ra giữa tôi với Rosul (saw) không có gì đặc biệt hay Người có nói riêng gì với tôi, ngoại trừ tôi là người tin theo lời truyền bá của Người khi tôi còn trẻ, và tôi cũng không phải là người đầu tiên nói dối về những gì Người không nói. Nếu Rosul (saw) đã hứa hay để lại di chúc cho tôi thì tôi không bỏ qua người anh em từ Bani Tamim (ý chỉ ông Abubakar) và ông Omar ibnu Al Khottob ® đã dành lấy chỗ của tôi đâu, tôi sẽ giết họ. Nhưng đó là điều không thể xảy ra, vì Rosul (saw) không bị ai giết hay chết một cách bất thình lình, Người bị bệnh trong thời gian dài, vào một ngày khi đến giờ soly thì Người ra lệnh azan và bảo ông Abubakar ® làm imam, đây không phải một lần, thay vì kêu tôi... Ngay cả một số phu nhân của Người cũng lên tiếng phê bình về việc này. Nhưng Người từ chối giận dữ rồi nói: ‘Quả thật mấy bà không biết gì, giống như ngày xưa chỉ nhìn thấy Nabi Yousof đã cắt đứt tay’ (ý nói đàn bà dùng tình cảm mà xử lý). Nên Người ra lệnh cho ông AbuBakar ® làm imam. Và khi Người từ trần, thì chúng tôi họp lại để bầu một người ra làm lãnh đạo cộng đồng, chúng tôi thấy không ai xứng đáng hơn ông AbuBakar (R), thế là chúng tôi chọn ông AbuBakar ® đứng ra lãnh đạo thay thế Rosul (saw). Và ông AbuBakar ®  đã sáng suốt tuân theo những gì học hỏi được từ Rosul (saw) để trị dân và đã đem lại sự thống nhất an bình cho quần chúng, nhưng cũng có một số phản động bất tuân, nhưng chúng tôi đã chiến đấu bên cạnh ông cho đến khi ông từ thế. Sau đó chúng tôi chọn ông Omar Al-Khattab (R) lên thay thế, và ông Omar (R) đã đi theo con đường của những người tiền nhiệm đã đi, và chúng tôi cùng nhau chiến đấu bên cạnh ông để truyền bá Islam đi khắp nơi và ông Omar (R) đã đem lại những ngày vinh quang, công bằng nhất cho quần chúng. Cuối cùng ông Omar (R) cũng từ bỏ chúng tôi để trở về với Allah.

Sau khi ông Omar (R) qua đời, tôi nghĩ đến bản thân tôi qua sự ràng buộc máu mủ với Rosul (saw), và địa vị của tôi trong quá khứ. Nhưng tôi cũng lo âu không biết tôi có thể đãm nhận trách nhiệm trọng đại đó không? Nhưng trong di chúc mà ông Omar (R) đã để lại thì có đến sáu người đưa ra để bình chọn làm lãnh đạo... Sau khi thống nhất, chúng tôi mời sáu người đến để chọn lựa, ông Abdurrohman ibnu Awfu (R) nói chúng ta phải tuân theo lệnh của vị lãnh đạo mới mà không được bất tuân, sau đó ông cầm tay ông Osman ibnu Affan (R) đưa lên và nói tôi đã chọn ông Osman, khi đó tự nhiên tôi cũng giơ tay lên như tỏ vẽ đồng ý lời đề nghị này và tự tôi tuân lệnh hơn là ý chọn lấy tôi... Sau đó những người còn lại đều đến bắt tay Osman (R) và từ đó Osman (R) trở thành Kholifah thứ ba. Sau khi Osman (R) qua đời, tôi mới hiểu rõ hơn là tại sao Rosul (saw) đã có ý chọn hai vị Kholifah trước và sau khi Osman (R) mất thì đa số những người dân Al Medinah và Mecca cũng như một số dân Ai Cập bầu tôi lên làm Kholifah vì sự rõ ràng giữa tôi với Rosul (saw) về máu mủ và quá trình của tôi đã theo Islam trước tiên mà họ cho tôi là xứng đáng để nhận lãnh không ai khác ».

Trên đây là những lời xác nhận minh bạch can đảm mà ông Aly (R) đã nói lên sự thật qua sự tin tưởng, hiểu biết trung trực của ông, ông Aly đã đạp đổ bức tường ngăn cách của những nhóm gọi là « Ar Rofiđoh » đã dám mạo nhận danh nghĩa của ông để tuyên truyền cho rằng: « Rosul (saw) đã để lại di chúc hay truyền lệnh cho ông Aly (R) lên làm Kholifah chứ không phải những vị tiền nhiệm trước ông đã nhận lãnh ». Họ cũng đã nhân danh nhóm người cho rằng bênh vực ông Aly (R) để tuyên truyền chống lại những vị sohabah khác và còn đưa ông Aly (R) lên một địa vị giống như sứ giả của Allah nữa, như chúng ta thấy ngày hôm nay. Nhưng lời thừa nhận trên của ông Aly đã đả phá những lời tuyên truyền trên để làm sáng tỏ với nhóm « As Shi-ah » là ông không khác gì những sohabah khác, nên đừng vì đó mà chia rẽ và lầm lạc, những điều đó không thể chấp nhận được... Như ngày nay đã chia ra nhiều phái, đó cũng do sự âm mưu bên trong mà ra, với mục đích làm cho Islam yếu mòn đi.

Sự ngưỡng mộ sùng kính đặc biệt đối với ông Aly.

Sự ngưỡng mộ sùng kính của con người được Allah ban cho người nào đó một cách đặc biệt ngoài khả năng hay phạm vi của người khác, là một điều hết sức lạ lùng chỉ có Allah cho được mà thôi. Đó cũng là ân huệ mà Allah ban cho những vị Nabi hay những vị « waly awliya » được Ngài mến thích. Ðối với ông Aly (R) không ngoại lệ, Allah đã ban cho ông nhiều điều đặc biệt mà người khác không có, ở đây xin trích dẫn vài điều như sau:

a)- Sự đu-a (cầu xin) với Allah của ông Aly (R) được chấp nhận liền, qua câu chuyện một người nói dối về hadith của Rosul (saw). Trong sách hadith của At Tobary và Abu Naiam ghi lại lời tường thuật của ông Za'jan là ông Aly (R)  đang nói về một hadith nào đó của Rosul (saw), bổng nhiên có một người đàn ông đứng lên nói: « Ông đang nói láo về hadith của Rosul (saw)». Ông Aly (R) nói: « Tôi không nói láo, nếu ông nói tôi nói láo về hadith của Rosul (saw) thì tôi sẽ cầu xin với Allah làm cho mắt ông bị mù » . Ông kia trả lời: «Tôi thách ông đó».  Sau đó ông Aly (R) giơ hai tay cầu xin với Allah, để chứng minh thật giả, quả thật không bao lâu mắt của ông ấy bị mù.

b)- Ai ai cũng biết ông Aly ® có một sức mạnh thật phi thường, đã được chứng minh trong trận đánh Al Khoibar. Theo Ông Abu Ishak thuật lại trong sách về chiến tranh và ông Ibnu Asakia cũng thuật lại từ ông Abi Ra'fi-u nói: « Vào trận Al Khoibar, khi ông Aly chỉ huy tiến vào thành thì bị cánh cửa thật nặng ngăn cản không cho quân bên ngoài tiến vào, ông Aly tiến tới chỉ dùng một bàn tay khiêng nó đi, còn tay bên kia cầm kiếm xông vào, cho đến tan trận ông mới bỏ nó xuống, lúc đó có tám người lực lưỡng đến khiêng cánh cửa hay cái khiên đỡ tên đó mà khiêng không nổi. Ðó là sức mạnh Allah đã cho ông ta để dùng vào những lúc cần thiết khi đứng trước mặt kẻ thù mà không ai có thể mạnh như ông.

Kiến thức của ông Aly (R).

Ông Aly (R) cũng có một kiến thức rộng rãi mà mọi người đều biết, và chính ông Omar ibnu Al Khottab (R) và những vị sohabah tiền nhiệm đã thừa nhận việc đó, vì từ nhỏ ông Aly ® đã sống trong gia đình của Rosul (saw); sớm chiều đều kề cận bên Người, dù ở nhà, đi xa hay tham gia vào những trận chiến, ông Aly (R) đều tháp tùng với Rosul (saw), ngoại trừ những lúc Rosul (saw) ra lệnh cho ông ở lại để quản lý khi Người đi vắng như cuộc chinh chiến trong trận Tabuk. Bản tính của ông Aly (R) rất hiếu kỳ, siêng năng, thông minh, gan dạ, chất phác… Vã lại được gần gũi với ngọn đuốc nên càng sáng suốt hơn, ông được xếp vào hàng ngũ trí thức của Quraish, ông là chủ nhân về kiến thức của Bani Hashim, đã thể hiện qua những điều cao quí như sau:

1)- Trong soheh của Al Hakim thuật lại từ ông Aly (R): « Khi Rosul (saw) gửi tôi đi làm thẩm phán ở Yemen, tôi trình bày với Người: - Thưa thiên-sứ của Allah, tôi là một thanh niên trẻ, Người gửi tôi đi giải quyết vấn đề ở đó mà tôi không biết gì để phân xử cả? Rosul (saw) đặt tay lên ngực của tôi và đu-a: - Cầu xin với Allah soi sáng trái tim của cậu và cho cậu ăn nói được lưu loát. Và từ đó, xin thề với Ðấng Tạo Hóa, tôi không hề chẻ đôi dù một hạt trái cây... (hay có nghĩa là sự phân xét của ông lúc nào cũng tạo sự công bằng cho hai bên chấp nhận trong sự vui vẻ) ».

2)- Trong hadith khác được ông Al Hakim thuật lại lời của ông Omar ibnu Al Khottab (R): « Aly là người sáng suốt nhất trong việc phán xét trong chúng ta ».

3)- Trong hadith khác được ông Ibnu Masud (R) xác nhận: « Ông Aly là thẩm phán sáng suốt nhất ở Al Medinah ».

4)- Ông Said ibnu Musaiyib (tổ sư của hàng ngũ At Tabi-y) nói: « Mỗi lần ông Omar ibnu Al Khottob (R) gặp sự khó khăn nào trong việc phán xét, ông đều hỏi qua ý kiến của Abu Hasan (Aly ibnu Abi Talib) ».

5)- Ông Said ibnu Mansur thuật lại từ thầy của ông ta là ông Fazaro nói: « Tôi nghe ông Aly ibnu Abi Talib (R) nói: - Xin khen ngợi và tạ ơn Allah cho những người không hiểu biết hỏi về giáo lệnh của Allah. Có lần ông Mua'wiyah (R) viết thư hỏi ông Aly (R) cách thức chia gia tài cho người lại cái (có thể là cái, có thể là đực),  ông Aly (R) trả lời: «Hãy căn cứ vào cái nào nó hoạt động được». Ðó là sự thông minh tuyệt đỉnh của ông Aly (R) ».

Sự phán xét kỳ dị.

Ông Aburrozak có ghi lại một sự phán xét kỳ dị của ông Aly ® do ông Sulaiman Al Koiba'ny thuật lại trong sách sưu tầm hadith của ông như sau: « Có một người đàn ông đến kiện với ông Aly (R) là: ‘Có một người đàn ông nói là ông ta nằm mơ (chiêm bao) thấy chung đụng (ăn ở) với má của tôi’. Ông Aly (R) trả lời với người đến kiện: «Ông hãy đưa ông ấy ra ngoài trời và đánh vào cái bóng của ông ta».

Chứng minh sự sáng suốt, khéo léo và tế nhị của ông Aly (R) như ông đã nói trên, có ai viện lẽ được với giấc mơ và có ai bắt được bóng dáng của mình dù nó từ mình mà ra quả thật không ai xử lý như ông.

(xem tiếp phần hai)

Do Abu Harith phỏng dịch theo kitab Al Ilmu wal Ulama của shiekh Abubakar Al Jarayri, trang 167-182.