قال تعالى: (( يَعِظُكُمْ اللهُ أَنْ تَعُوْدُوا لِمِثْلِهِ أَبِدًا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِيْنَ )). النور:17.

« Allah cảnh cáo các người trong tương lai chớ bao giờ tái phạm điều tương tự nếu các người là những người có đức tin thật sự ». Suroh 24 : 17.

Còn những ai tái phạm hay xúc phạm đến danh dự của hai người đó (ông Abubakar và bà Ayshah) thì họ bị xem là người ngoại đạo (Kufr). (Shazar Az Zahab quyển 1 trang 63)

Vào thời đó, những vị bạn hữu của Rosul (saw) đã ghi lại hadith từ bà rất nhiều, trong những vị đó có ông : « Umar ibnu Al Khottob ®, Abdulloh ibnu Umar ®, Abu Hurairoh ®, Abi Musa Al As Ary ® và những vị ashabah khác nữa ». Từ gia đình của bà, gồm những con cháu của bà đã ghi lại hadith như ông : « Abdulloh ibnu Az Zubairu, em của ông Zubairu là ông Urwah, Ummul Kalsoum em gái của ông Urwah, con của bà Ummul Kalsoum là bà Ayshah con ông Talha ® », những người giúp việc đã ghi lại hađith từ bà Ayshah ® gồm có ông : « Abu Amru, Zakkawan, Abu Yunus "và ibnu Furouh ® 

 Đa số những hadith mà ông Arwah ® ghi lại trong lúc bà Ayshah còn sống, ông Urwah nói rằng Bà Ayshah ® nói với tôi : ‘- Ta được nghe lại là con đã ghi lại những hadith từ ta, sau đó con cũng đi nghe người khác kể lại hadith đó ? Tôi trả lời : - Thưa đúng vậy, con nghe từ Mẹ xong, rồi con nghe lại hadith đó từ những người khác. Bà hỏi tôi : - Vậy, con có nghe những gì khác hơn mẹ nói không ? Tôi trả lời : - Dạ thưa không có. Bà trả lời : - Nếu vậy thì tốt ». Mago’sy Ar Rosul (saw) trang 48

Ngoài ra còn có nhiều vị Ulama của thế hệ Tabi-y ghi lại hadith của bà Ayshah ® như ông : Said ibnu Al Musaiyib, Amru ibnu Maymoun, Masrouq

Chúng tôi (tác giả) không tìm được nhiều tư liệu về sự mô tả hình ảnh của bà Ayshah ® như hình ảnh của Rosul (saw), nhưng giáo sư Al Aqođ đã viết trong cuốn sách của ông tựa đề (As Siđiqoh bintu As Siđiq) như sau

Nếu tóm tắt về hình ảnh của bà Ayshah ® thì thân hình của bà thon người nhưng cao ráo, da thịt mịnh màn, hồng hào trắng trẻo… Nếu chiếu theo câu chuyện vu khống thì có lẽ thân hình của bà khi còn nhỏ tuổi rất mãnh mai vì ngay cả người dẫn dắt con lạc đà cho bà cởi cũng không có linh cảm là bà có ngồi trên lưng con lạc đà hay không ? Nhưng khi bà lớn tuổi thì mới có thêm một chút da thịt

Bà Ayshah ® đã kể lại : « Có một lần chúng tôi ra đi với Rosul, lúc đó con người của tôi rất mảnh khảnh ốm yếu, Rosul (saw) nói : - Hãy đến đây chạy đua với Ta. Chúng tôi liền tụ lại rồi chạy đua với Người, và lúc đó tôi chạy nhanh hơn Người. Vào lần khác, Rosul (saw) cũng kêu gọi chạy đua, lúc đó tôi hơi có da thịt nên Rosul saw) đã thắng được tôi… Rosul (saw) cười và nói : - Vậy là hai bên đều nhau nhé 

Dù con người mãnh mai nhưng trong trận chiến Al-Jamal đã nói phần một, lúc đó bà Ayshah ® đứng giữa những chiến sỉ để đọc bài thuyết giảng một cách hùng hồn mà mọi người đều nghe đựơc tiếng nói của bà. Thật ra, qua những biến cố trong cuộc đời và những gì xảy ra, trong lúc hòa bình hay chiến lọan, lúc ở nhà hay tham gia những trận chiến, hay cuộc ra đi với Rosul (saw) và sau khi Rosul (saw) từ thế, dù bất cứ trong hoàn cảnh nào thì bản tánh và tư cách của bà Ayshah ® là một con người rất hoạt bát, thích học hỏi, tham gia và hội nhập, cũng như hòa đồng với mọi người để nhận lãnh trách nhiệm và chia sẻ mọi điều vui buồn khổ cực. Bản tánh tự nhiên đó là do ảnh hưởng cuộc sống của ba bà và dòng máu của những người có bản tánh cao thượng, không kiêu căng, không xa hoa, một con người thích học hỏi, và rất can đảm, dám nói lên sự thật như ba của bà đã làm, bà rất thông minh từ lúc nhỏ, không bao giờ nói láo dù bà sinh ra trước thời tiền Islam và dĩ nhiên sau khi chấp nhận Islam bà càng sợ Allah nhiều hơn nữa, bà đã ảnh hưởng rất nhiều về tư cách và bản tánh của người cha. Nhắc lại, khi Rosul saw) nhận wahy, thì ông Abubakar ® là người tin tưởng đầu tiên mà không bao giờ thắc mắc, nên sau nầy có việc gì liên quan đến bà, Nabi (saw) thường nói : Đó là con gái của Abu Babakar, con gái của Abu Babakar

Nói về sự hào phóng rộng lượng, thì bà rất giống tánh tình ba của bà, là người mang tiếng nghĩa hiệp thời xưa cũng như sau nầy, bất cứ ai cần đến bà giúp đỡ thì không bao giờ bà từ chối. Bà Ayshah ® lúc chung sống với Rosul (saw) dù trong nhà chỉ có vài trái chà là để ăn, nhưng khi ai đó đến xin bà cũng cho hết mà không cần nghĩ đến bản thân, và sau này khi Islam phát triển và mỡ mang bờ cỏi, bà được cung cấp tiền để chi dùng, nhưng bà không tiêu xài cho bản thân mà đem phân phát hết cho người nghèo.

Ông Urwah ® cháu của bà thuật lại : « Tôi thấy bà Ayshah ® bố thí một lúc bảy chục ngàn (tiền lúc đó) và cô giúp việc tên là Zaroh thuật lại như sau : ‘Ông Az Zubairu đưa cho bà Ayshah ® một số tiền khoảng một trăm ngàn (tiền thời đó), lúc đó bà Ayshah ® đang nhịn chay, bà bảo tôi đem tiền mới nhận được đi phân phát cho những người nghèo, tôi đem phân phát hết số tiền đó cho những người nghèo… Khi đến giờ xã chay, bà kêu tôi đem đồ ăn ra để xã chay. Tôi trả lời : -Thưa mẹ, nhà không còn gì để ăn mà chỉ có những gì mà mẹ con mình thường dùng hằng ngày mà thôi. Nếu mẹ nói với con để dành một chút tiền thì con đã mua thịt để nấu ăn rồi. Bà Ayshah ® nói : - Nếu con nhắc nhở mẹ thì mẹ đã nói với con để lại chút tiền để mua thịt rồi

Vào những ngày cuối đời của bà, ông Mua’wiyah có ý muốn mua lại căn nhà của bà để nới rộng Masjid nếu sau này bà qua đời, sau khi thỏa thuận ông Mu’awiyah gởi cho bà số tiền khoảng một trăm tám chục ngàn Dirham (có sách ghi lại là hai trăm ngàn) và điều kiện là bà ở tại đó cho đến khi lìa đời. Sau khi thỏa thuận thì hai bên ký tờ giao ước và khi nhận được tiền thì bà giao hết số tiền đó cho người giúp việc đem chia hết cho người nghèo. Đó là sự rộng lượng thương người mà hiếm ai có được. Xin Allah hài lòng về nghĩa cử cao quí và rộng lượng của bà

Rosul (saw) và những người Muslim xem bà Ayshah ® như một tấm gương soi sáng và giống như một lọ nước hoa thơm được trưng bày trong căn nhà của Rosul (saw), bởi vì chính bà đã thuật lại là Rosul (saw) đã nói với bà : (Ta yêu bà như thế nầy...). Ông Anas Ibnu Malik ® đã sống trong mái nhà của Rosul (saw) như người giúp việc, diển tả như sau : ‘Theo tôi nghĩ, người mà Rosul (saw) yêu thương nhứt trong Islam là bà Ayshah ®’(*). Nghĩa là, bà Ayshah đã chiếm một nơi đặc biệt trong trái tim của Rosul (saw), và sự đặc biệt đó là Rosul (saw) thường hay nhắc đến sự thông minh, sáng suốt, hiếu học của bà… Nhưng bà là người phụ nữ nên cũng có tánh ghen tuôn như bao phụ nữ khác, nhất là mỗi khi Rosul (saw) nhắc đến bà Khođijah ®. Nhưng sau cơn ghen thì bà suy nghĩ lại là lúc nào Rosul (saw) cũng xem bà như một đóa hoa, Người rất vui vẻ, niềm nở, và hạnh phúc mỗi khi ở bên cạnh bà, cho nên bà rất hảnh diện và hạnh phúc

(*)- Ý nghĩa ở đây không mâu thuẩn và phủ nhận là người phụ nữ đầu tiên mà Rosul (saw) thương yêu đó là bà Khođijah ®, Rosul (saw) đã cưới bà Khođijah ® vào thời tiền Islam, và chung sống với nhau trong thời gian hơn mười lăm năm, cũng qua cuộc sống vợ chồng đó đã tạo cho Rosul (saw) niềm hạnh phúc vô vàng, và hạnh phúc nhứt là được sự an ủi, bên cạnh những đứa con gái mà bà Khodijah đã sanh ra cho Người, và cũng qua cuộc hôn nhân đó đã thay đổi biết bao nhiêu điều trong cuộc sống, và nhứt là sau khi Nabi (saw) nhận lãnh wahy

Bà Ayshah ® đã thuật lại về cuộc sống vợ chồng với Rosul (saw) như sau : « Bà hỏi Rosul (saw): - Thưa thiên sứ của Allah, Người thương yêu tôi như thế nào ? Rosul (saw) trả lời : - Như sợi dây buộc gút vào nhau’ (Có nghĩa là tình yêu thật đậm đà và chắc chắn, như những giọt máu lưu thông trong thân thể con người). Nghe qua những lời đó, bà thật vui vẻ và hạnh phúc, nhưng bản tánh của phụ nữ, đôi lúc bà cũng cảm thấy buồn và lo khi Người vắng nhà hay đi đâu đó, nên bà thường hỏi chồng : ‘- Thưa thiên sứ của Allah, sợi dây mà Rosul (saw) đã nói như thế nào rồi? Rosul saw) trả lời : - Nó vẫn như vậy. Qua những cuộc đối thoại đó, bà cảm thấy bà là một người phụ nữ hạnh phúc nhứt trên thế gian nầy

Tình yêu thương vợ chồng không sao diển tả được, dù sao Rosul (saw) cũng là con người, mặc dù Người có một địa vị cao cả nhứt trong nhân loại, nên cuộc sống và lời nói trìu mến giữa vợ chồng cũng như bao người khác, bà Ayshah ® thuật lại, có lần bà Fatimah ® con gái cưng của Rosul (saw) đến tâm sự việc gì đó với bà Ayshah, Rosul (saw) nói với con gái là : - Hỡi con gái cưng của ba, đây là người vợ mà ba thương yêu nhứt. Bà Fatimah ® nghe qua lời của cha, thì không còn dám gây phiền nảo với bà Ayshah ® và không dám làm tổn thương tình yêu thương của người cha với bà Ayshah ® nữa. Qua những lời trên, chúng ta hiểu được địa vị mà Rosul (saw) đã dành cho bà như thế nào ? Lúc nào bà cũng giống như một đóa hoa thơm để làm dịu lòng Rosul (saw

Chúng ta sẽ thấy hình ảnh và cuộc sống vợ chồng của Rosul (saw) như sau : « Có lần Rosul (saw) đưa cho bà Ayshah ® ly nước, bà uống một hốp nước xong đưa lại ly nước cho Rosul (saw), Người cầm ly nước và quay cái ly đúng vào nơi mà miệng của bà vừa uống, như vẽ Người muốn hôn lên môi của bà qua cái ly vậy 

- Có lần ông Ammar ibnu Ya’sir ® nghe được một người đàn ông nói xấu bà Ayshah ®, ông nổi cáu: ‘Hỡi người điên rồ kia, ngươi hãy im đi, tại sao ngươi dám xúc phạm đến người mà thiên sứ của Allah thương yêu nhứt ? Và cũng là người đàn bà mà Ngày sau là vợ của Thiên sứ (saw) trong thiên đàng

- Bà Ummul Salma ® cũng là một trong những người vợ của Rosul (saw), bà thường hay ghen tuôn và có những lần bất hòa với nhau, nhưng khi bà Ayshah ® lâm bệnh thì bà bảo người giúp việc đến hỏi thăm, khi trở về người giúp việc cho hay là bà Ayshah ® đã qua đời, bà nói: ‘Cầu xin với Allah ban nhiều hồng ân cho bà Ayshah, thề có Đấng nắm lấy linh hồn của tôi, bà Ayshah là người được Rosul (saw) thương yêu nhứt, chỉ sau ba của bà (Ayshah) mà thôi

- Ông Ibnu Abbas ® thuật lại khi đến thăm bà Ayshah ® khi bà đang lâm bệnh, sau khi được phép vào thăm ông an ủi bà với những lời nói sau : ‘Thưa mẹ của những người tin tưởng, chúc mừng bà, không còn gì ngăn cách giữa bà với vị mà bà được thương yêu nhứt, ngoại trừ linh hồn của bà thoát ra khỏi thể xác của bà, bà là người vợ mà thiên sứ yêu thương nhứt, Rosul (saw) chỉ yêu thương những gì tốt đẹp mà thôi

Sự yêu thương, quí mến ở đây không bút nào diển tả cho hết, trong tâm của Rosul (saw) thì địa vị của bà Ayshah ® là một trong hai người mà Người thương yêu nhứt trên thế gian nầy, nên ai xúc phạm đến hai người đó cũng như xúc phạm đến Rosul (saw). Đối với tất cả những vị ashabah của Rosul (saw), dù họ lớn tuổi hơn bà cả chục năm đi nữa, nhưng khi họ nhờ bà cố vấn một việc gì hay đến thăm viếng bà, họ đều đứng ngoài cửa hay sau bức màng the mà thưa với bà bằng lời : (Hỡi mẹ của chúng tôi). Đó là lời cao quí nhứt mà mọi nguời Muslim từ thời bà còn sống cho đến ngày tận thế đều phải tôn kính, có thể nói tất cả chúng ta phải kính mến bà mẹ của những người tin tưởng hơn bản thân của mình, và ai xúc phạm đến bà mẹ của mình thì giống như xúc phạm đến mình, nên hãy kính trọng bà như những bạn hữu của Rosul (saw) đã kính trọng, vì bà có một địa vị cao nhứt trong lòng của người Muslim

Những ngày cuối cùng của bà Ayshah

Trong thời gian bà Ayshah (R) bị bệnh nặng đôi khi đi đến tình trạng hôn mê, thì có ông Abdulloh ibnu Abbas ® (anh em chú bác của Nabi Muhammad (saw)) đến thăm viếng và ông đã trấn an tinh thần của bà, câu chuyện được ông Zakkawan (người giúp việc cho bà Ayshah ®) thuật lại như sau: « Khi ông Ibnu Abbas ® đến, tôi mỡ cửa mời ông vào, sau khi ngồi xuống thì ông nói: - Thưa phu nhân của Thiên sứ, tôi đến đây là có ý muốn trấn an với phu nhân của Thiên sứ vài lời, xin phu nhân của thiên sứ cho phép

Bà Ayshah ® nói: - Có gì ông cứ nói

Ông ibnu Abbas ® nói: - Insha-Allah, có lẽ không còn bao lâu nữa thì sự ngăn cách giữa bà với sứ giả (saw) mà bà yêu thương nhất (nghĩa là linh hồn của bà thoát khỏi thân xác), bà cũng là người (vợ) mà Rosul (saw) yêu thương nhứt, Rosul (saw) chỉ yêu thích những gì tốt đẹp lành mạnh mà thôi, nghĩa là khi bà đã đánh rơi dây chuyền của bà ở ‘Al Abwa’u’ (ngoại ô Medinah), nơi đó có ngôi mộ của bà Aminah mẹ của Rosul (saw), Rosul (saw) và bạn hữu của Người phải vất vả đi tìm sợi dây chuyền cho bà đến nổi không còn nước để dùng, chính vì vậy mà Allah truyền xuống dòng kinh

قال تعالى: (( فَتَيَمَّمُوا صَعِيْدًا طَيِّبًا ...)). النساء: 43.

thì hãy đến chỗ đất (hay cát) sạch, dùng nó… » Suroh 4 : 43.

Chính vì Allah ban xuống dòng kinh Qur’an trên nên hôm nay cộng đồng được dể dàng (làm Tiyamam) mỗi khi không tìm được nước, đó cũng nhờ sự rủi ro mất dây chuyền của bà, và thêm vào đó Allah đã truyền xuống những dòng kinh Qur’an để thanh bạch sự trong sạch của bà khi bà bị người ta vu khống, và thiên thần đã nói salam cho bà, những dòng kinh đó, ngày đêm người Muslim đều đọc nó ở Masjid hay ở nhà

Nghe đến đó bà Ayshah ® nói với ông Ibnu Abbas ® : - Hỡi ibnu Abbas, hãy để ta bình yên, thề có Đấng nắm lấy linh hồn của ta, những điều ngươi nói đó, hầu như ta đã quên hết rồi. (At Tgobaqot quyển 8 trang 75)

(Đó là sự khiêm tốn, cao quí của bà, dù ơn nghĩa hay hận thù mà người ta đã gây ra đối với bà, bà không muốn nhắc đến, Allah thông lãm trên tất cả

Ông Ibnu Abbas ® đã nhắc lại cho bà Ayshah ® về ân huệ mà Allah ban những thiêng lệnh xuống vì lý do từ Bà mà cộng đồng được áp dụng ngày nay. Ở đây có hai giả thuyết nói về dòng kinh liên quan đến « Tiyamam » (dùng cát sạch thay thế nước) được Allah truyền xuống như sau. 1- Cho rằng trong trận chiến với Bani Al Mustgolaq. 2- Có lẻ giả thuyết nầy đúng thật hơn vì chính bà Ayshah ® đã thuật lại như sau: "Tôi ra đi chinh chiến với Rosul (saw) trong trận chiến khác sau vụ vu khống xảy ra. Tôi cũng bị đánh rơi dây chuyền, nên mọi người cùng nhau đi tìm đến giờ solah Fajar, thì vô tình tôi gặp ông Abubakar ® ba của tôi, ông nói với tôi: - Con gái của ba ơi ! mỗi lần ra đi là mỗi lần con gây ra phiền não cho mọi người !!! Bây giờ mọi người không có nước để dùng ». Sau đó, Allah truyền xuống thiên lệnh về At Tiyamam (dùng cát sạch thay thế nước). Sau khi dòng kinh đó được truyền xuống và mọi người áp dụng theo tức khắc, Ba tôi đến gặp tôi và nói : - Con gái của ba, mỗi lần có chuyện xảy ra với con, Allah đều ban sự tốt lành cho tất cả…" (Uyun Al Asru quyển 2 trang 103

Qua lời thuật trên được xác minh là lệnh của Allah truyền xuống liên quan đến vấn đề At-Tiyamam không phải trong trận chiến Al Mustgolaq đã xảy ra chuyện vu khống, mà xảy ra vào trận chiến khác

Bà Ayshah ® đã trúc hơi thở cuối cùng để trở về với Allah vào đêm 17 tháng Ramadan năm 58H, hưởng thọ khoảng hơn 70 tuổi (không biết chính xác ngày sinh của bà). Khi nghe tin bà từ trần, hầu như mọi người đều tụ lại đông đảo để chia buồn và solah Janazah cho bà, và ông Abu Hurairoh ® đứng làm Imam, bà được chôn tại nghĩa trang Al-Bakia’u sau khi solah witr thể theo di chúc của bà, những người đã khiên xác của bà xuống huyệt là : "Ông Abdulloh ibnu Al Zubair, em của Abdulloh là ông Urwah con bà Asma’u, ông Abdulloh ibnu Abdurrohman (cháu của bà), ông Al Qosim và Abdulloh (hai đứa con của ông Abdurrohman) con của ông Abubakar ®. (Họ đều là những con cháu ruột của bà). Cuộc đời của bà Ayshah ® đã ràng buộc vào mọi trái tim của người Muslim qua địa vị là vợ của Rosul (saw), và là người mẹ thân yêu của những người tin tưởng, bà là một người vợ mà Rosul (saw) thương yêu nhứt, cũng là người vợ đã ghi lại nhiều hadith và bà có nhiều kỷ niệm lịch sử với Rosul (saw) trong thời gian hai người chung sống với nhau, mà sau nầy người Muslim luôn học hỏi từ bà. Cầu xin Allah hài lòng và chấp nhận sự hành đạo của bà và ban thiên đàng vĩnh cữu cho bà bên cạnh Người mà đã thương yêu bà nhứt, amin