Nói đến làng Chăm Islam Châu Đốc thì nhiều người nghĩ ngay đó là những làng Châu Giang, Châu Phong hay Cồn Tiên – Đa Phước… Nhưng ngược lên theo tỉnh lộ 956 khoảng 15km đến thị trấn An Phú (huyện An Phú) đi thêm 10km nữa tới ngã ba, rẽ trái 2km là đến địa danh được gọi là Búng Bình Thiên. Tại đây chúng ta sẽ thấy có hơn 90% dân số là người dân tộc Chăm theo tôn giáo Islam…

Búng Bình Thiên, một địa danh nghe rất xa lạ với những người không chuyên sống ở vùng sông nước… Nhưng nếu có cơ hội một lần ghé thăm thì chắc chắn không thể quên được tại đây một hồ nước ngọt mênh mông, trong xanh nằm cặp với sông Bình Di - một nhánh của sông Hậu, nằm giữa ba xã Khánh Bình, Khánh An và Nhơn Hội của huyện An Phú, tỉnh An Giang…

Theo tương truyền, vào cuối thế kỷ 18, một viên tướng nhà Tây Sơn đã chọn Búng Bình Thiên làm căn cứ để tích trữ lương thực, luyện tập binh sĩ. Thời điểm đó, khu vực này khô cằn, viên tướng đó đã làm lễ tế cáo Trời - Đất xin ban nguồn nước cho binh sĩ. Sau khi khấn xong, Ông đã rút kiếm đâm xuống lòng đất và một dòng nước ngọt trong vắt trào dâng đọng lại thành hồ như ngày nay. Đây cũng là sự lý giải cho cái tên Búng Bình Thiên: Búng nghĩa là hồ, đầm; Bình nghĩa là dòng nước sau khi dâng trào khá bình yên, phẳng lặng; Thiên nghĩa là Trời. Búng Bình Thiên còn có tên gọi khác là Hồ Nước Trời.

Hồ Nước Trời có độ sâu trung bình khoảng 4m, diện tích mặt nước vào mùa nước cạn có hơn 200ha, vào mùa nước nổi lên đến 900ha, đặc biệt không bao giờ cạn. Búng Bình Thiên được coi là hồ nước ngọt tự nhiên lớn nhất Tây Nam Bộ. Trước đây, búng Bình Thiên là một túi cá tự nhiên có sản lượng rất phong phú, dồi dào, đa dạng về chủng loại. Ngày nay do đánh bắt bừa bãi, nguồn cá thiên nhiên cạn kiệt, người làm nghề hạ bạc phải vất vả đi xa tìm nguồn cá. Hiện trên búng Bình Thiên vẫn còn các hoạt động đánh bắt cá bằng thủ công như chài, câu, lưới, đăng, lọp, đó… Những chiếc thuyền của ngư dân nhỏ nhoi giữa mênh mông biển nước xanh rờn, trong làn sương mai buổi sớm hay lững lờ trong bóng chiều hoàng hôn sông nước sẽ cho khách du lịch nhiều cảm xúc lãng mạn!

Dọc theo bờ búng Bình Thiên có những xóm người Chăm với bản sắc văn hóa độc đáo. Du khách sẽ gặp vài thánh đường Hồi giáo với kiến trúc đặc trưng Tây Nam Á rải rác đó đây- mái vòm tròn đầu vuốt nhọn, cửa hình chữ U ngược, cột hình khối lăng trụ có tháp bầu tròn nhiều mặt,… Không thấy các biểu tượng sinh phồn thực, bởi cộng đồng người Chăm ở đây theo đạo Hồi, cuộc sống sinh hoạt của cộng đồng người Chăm có sắc thái riêng, qua tập quán, lối sống và các lễ hội truyền thống. Ngành nghề chủ yếu của người Chăm (An Giang) là nông nghiệp, sản xuất thủ công, đánh bắt thủy sản, một số khác đi buôn bán khắp các nơi mà ta thường gọi là người “Chà Châu Giang”…

Đến Búng Bình Thiên, nhất là vào mùa nước nổi (bắt đầu từ tháng 7 đến đầu tháng 10 âm lịch), khi bông điên điển trổ vàng mặt nước, du khách sẽ có dịp du thuyền trên mặt hồ ngắm nhìn phong cảnh thiên nhiên hữu tình với nhiều nét chấm phá sinh động, tham dự một số hoạt động văn hóa, văn nghệ của cộng đồng người Chăm tại đây như: biểu diễn đua xuồng, biểu diễn trang phục truyền thống, thi bơi... và một số lễ hội tôn vinh bản sắc văn hóa Chăm: lễ Tết Roya Phik Trok; lễ lớn Ramadan…

Trong số bốn dân tộc anh em sinh sống quanh Búng Bình Thiên, cộng đồng người Chăm có nhiều nét riêng và độc đáo nhất bởi họ vẫn giữ được nếp sống văn hóa của riêng mình. Đi thăm làng Chăm được hình thành cách đây hơn 100 năm với những ngôi nhà sàn nằm san sát nhau và một thánh đường Mas Jid Khoy Ri Yah rộng lớn, du khách dễ dàng bắt gặp hình ảnh những cụ già đi lễ, cô gái Chăm trong trang phục truyền thống, trẻ thơ vui đùa trên đường làng…Chuyến đi của du khách sẽ càng tuyệt vời hơn nếu du khách có thể thực hiện tour homestay tại đây để tìm hiểu phong cách sống của người Chăm theo đạo Hồi, thưởng thức một số món ăn dân dã: lẩu mắm nấu với cá rô đồng chấm với bông súng, bông điên điển, chả cá linh hay cá linh non kho với trái me non...

Dọc làng Chăm ở búng Bình Thiên có nhiều quán “cóc sàn” khá lạ mắt. Quán được làm theo kiểu nhà sàn ven sông, giữa ruộng hay trên đầm nước. Khách ngồi xếp bằng và quây quần với nhau ăn uống thật vui vẻ, ấm cúng! Chủ quán là những nông dân, vì vậy, các món ăn mang đậm chất dân dã, rẻ đến bất ngờ nhưng ngon miệng… Bông điên điển và bông súng là hai món “phụ gia” rất phổ biến trong mùa nước nổi. Hiện cá linh tại chợ Khánh An chỉ có 20.000 đ/kg, lươn đồng 80.000 đ/kg. Bún nước lèo cá lóc bán buổi sáng ở xóm Chăm chỉ 5.000 đ/tô. Bánh khọt, một đĩa 6 cái chỉ 3.000đ có kèm rau sống tươi ngon. Bánh xèo “nhưng” bông điên điển 3.000 đ/cái. Bún đầu cá 5.000đ/tô ăn với rau nhút đồng cắt khúc trụng chín, nêm bằng rau răm… hít hà đến quên thôi!

Chúng tôi đã dạo một vòng quanh búng Bình Thiên, trên con đường làng rợp mát bóng cây đúng vào tháng chay "Ramadan” của đạo Hồi. Trong thời gian này, đồng bào dân tộc Chăm ở đây đã phô diễn trang phục mang những nét riêng nhất của mình. Theo ông cả làng Masalê kể rằng làng Chăm đã hình thành hơn 100 năm với hàng trăm nhà sàn san sát quanh một thánh đường. Chúng tôi đã bắt gặp những hình ảnh êm đềm với những cụ già đi lễ, những cô gái Chăm trong trang phục truyền thống, đầu trùm kín khăn đi trên đường làng, trẻ thơ đùa nghịch dưới bóng nhà sàn… trong lễ hội Ramadan. Cộng đồng người Chăm ở búng Bình Thiên theo đạo Hồi còn được gọi là Chăm Islam hoặc Chăm Muslim. Chính những tín đồ theo đạo Hồi này đã làm nên một bản sắc văn hóa Chăm độc đáo giữa vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Chúng ta xem lời kể của bạn Nguyễn Việt Cường đã đăng trên TTCT:

Sắc màu Búng Bình Thiên

 

TTCT - Chiều hôm trước, trên chuyến xe về Châu Đốc (An Giang), tôi hỏi anh bạn mai sẽ đi đâu? “Búng Bình Thiên” - giọng miền Tây nhẹ như gió thoảng. Tôi thầm nghĩ chắc là một làng nghề làm bún giống như miến Cự Đà hay bánh đa Bắc Giang ở miền Bắc. Nhưng tôi đã nhầm...

Rời Châu Đốc, vượt qua cầu Cồn Tiên vào quốc lộ 956, xe chúng tôi hướng thẳng đến thị trấn An Phú. Những dải cây mướt xanh bên sông nhẹ trôi qua cửa kính. Khung cảnh quá đỗi yên bình. Thi thoảng xe lại băng qua xóm nhỏ, chợ nhỏ, bến sông nhỏ ven đường với những con người giản dị.

Búng (*) Bình Thiên đây rồi. Nếu tối qua không cẩn thận mở “Google” trên điện thoại di động, chắc lúc này đây sẽ không biết được vùng đất này ẩn chứa biết bao điều lạ. Xa xa, dưới lớp bèo xanh xanh kia là hồ nước ngọt lớn nhất miền Tây, nước trong vắt không bao giờ cạn, gắn liền với một truyền thuyết. Theo đó, dưới thời Tây Sơn, tướng Võ Văn Vương đã chọn nơi này đóng trại luyện binh, lập ấp.

Đất ngày ấy khô cằn nên ông bèn lập đàn cầu đảo. Khi lưỡi gươm vừa cắm xuống, một dòng nước trong trào lên tắm mát cả vùng khô hạn. Búng Bình Thiên - hồ nước trời - xanh ngắt có từ đây.

Nép bên bờ hồ, sau những rặng cây là một xóm nhỏ với những nhà sàn của người Chăm Đa Phước, xếp hàng quanh thánh đường Hồi giáo An Phú. Bất chợt từ bến sông ùa lên những sắc đỏ, sắc vàng... của một đám trẻ nhẹ nhàng vượt qua đường vào lớp học, váy áo chung chiêng.

Được mời vào lớp học trong không khí trang nghiêm, chúng tôi như bước vào một không gian rất khác. Có điều gì giống như trong cổ tích, như trong câu chuyện thần bí xa xôi ở phương trời nào.

Trong lớp, đám trẻ ngồi bệt trên sàn gỗ, con gái đông hơn tụ vào một góc, mấy cậu nhóc bé con ngồi gần cửa ra vào. Trang phục của các em giống như một hộp màu rực rỡ, làm tan đi không khí trầm mặc, khép kín của lớp học trong thánh đường.

Trang phục của người Chăm Đa Phước ở An Phú rất mềm mại và bắt mắt, từ màu sắc đến đường nét, họa tiết. Con gái thường mặc xà rông hay váy áo cách điệu cùng tông màu, may bằng vải lụa hoặc vải muslin in hoa, màu sắc tươi tắn, khăn trùm quanh đầu phủ xuống kín vai, thường có hoa văn đính hạt, được thêu khá cầu kỳ. Con trai cũng mặc xà rông, mũ vải tròn đội đầu với các đường diềm trang trí cũng cầu kỳ không kém.

Cô giáo đứng lớp trùm khăn đen che gần kín mặt, chỉ lộ ra đôi mắt đen láy với vài cọng tóc lòa xòa. Dáng gầy mảnh nổi bật trên nền ô cửa sổ, trên bức tường gỗ ghép thưa, ánh sáng đan xen. Một vẻ đẹp huyền bí làm lay động những tay máy nghiệp dư chúng tôi.

Cô giáo lặng lẽ chỉ cách học kinh Koran cho từng học sinh trong lớp, chăm chú và tận tụy. Giờ học với những tiếng thơ đồng thanh lảnh lót cứ dần trôi. Đến giờ ra chơi, bọn nhóc ùa xuống sân tán chuyện, trêu chọc nhau, vui vẻ tưng bừng. Có tốp băng qua đường sang bến nước rửa tay chân, tiếng cười lanh lảnh vang cả góc hồ nước trong. Cuộc sống sao mà giản dị, mộc mạc và bình yên. Tôi đã lạc bước ở Búng Bình Thiên một ngày như thế.

NGUYỄN VIỆT CƯỜNG (TTCT)

MỘT SỐ HÌNH ẢNH DÂN TỘC CHĂM ISLAM TẠI VÙNG SÔNG NƯỚC "BÚNG BÌNH THIÊN"

Em bé trong trang phục truyền thống Ílam cắp sách đến trường

Quán hàng trái cây trên đường

Trẻ em vô tư vui đùa dưới những ngôi nhà sàn truyền thống

Cuộc sống vui tươi của các em bé Chăm

Ngôi Thánh đường là trung tâm hành đạo của những người dân tộc Chăm trong vùng

Lớp học thiên kinh Qur'an cho các cháu nữ

Các bé siêng năng học tập

Sau giờ tan học

Các em vui đùa bên sông nước

Sinh hoạt của các em bé chăm

 

 

Chị Sa Vi Dah, tình nguyện làm hướng dẫn viên cho du khách.

 

Những cô gái Chăm làm động tác chúc phúc khi tiễn khách.

Tín đồ đến Thánh đường để hành lễ 5 lần / ngày

Ngư dân Chăm đang bắt cá trên (hồ) Búng Bình Thiên